NarodowyBaletGruzji

Muzyka w Gruzji

Gruzja poszczycić się może niezwykłymi tradycjami muzycznymi. Pierwsze źródła mówiące o muzyce tego regionu Kaukazu pochodzą sprzed ponad 2500 lat i wspominają o pieśniach pracy i pieśniach korowodowych. Kraj słynie jednak przede wszystkim z polifonicznego śpiewu chóralnego i tzw. trzygłosu, którego korzenie sięgają już V wieku. Odcisnął on swoje piętno zarówno na muzyce ludowej, jak i cerkiewnej, a obecnie również na muzyce popularnej, stanowiąc ważny element ustnego dziedzictwa narodowego i będąc najstarszą tego typu formą muzyczną świata chrześcijańskiego. W 2008 roku polifoniczna pieśń gruzińska wpisana została na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Pieśni gruzińskie są bardzo zróżnicowane pod względem tematycznym i niegdyś wykonywane były (głównie przez mężczyzn) przy rozmaitych okolicznościach: przy pracy, podczas świąt i obrzędów (pieśni obrzędowe), podczas modlitwy (pieśni religijne śpiewane w cerkwi), spotkań towarzyskich (pieśni biesiadne), czy żałoby (pieśni wspominkowe).

Do muzycznej spuścizny Gruzji należy nie tylko muzyka wokalna, lecz także bogactwo muzycznego instrumentarium. Charakterystycznymi dla historii tego kraju instrumentami, pochodzącymi jeszcze z czasów starożytnych, są m.in.: pandura (rodzaj lutni), harfa, flet i dudy. Wykonywano na nich muzykę instrumentalną oraz stosowano je jako akompaniament dla poetyckich pieśni-eposów, opiewających wyczyny wojenne narodowych bohaterów.

Nieodłączną częścią gruzińskiej tradycji muzycznej jest także taniec. O tym, że jest to nieodłączny element kultury Gruzji, świadczą już kroniki greckiego pisarza Ksenonofonta, który w IV w. p.n.e. odnotował różnorodność tańców ludowych, rytualnych i wojennych plemion kaukaskich. We współczesnej muzyce gruzińskiej na pierwszy plan wysuwa się, wciąż żywy, taniec ludowy. Tańczy się go zarówno solo, w parach, jak i w grupie. Mężczyźni mają w nich ukazywać swoją tężyznę fizyczną i pewność siebie, kobiety natomiast wdzięk i powab. Jednym z charakterystycznych tańców jest kartuli. Jest tańczony w parach, atmosfera między tancerzami powinna być w nim romantyczna, ale i pełna dystansu i powagi. Nieco inaczej wygląda to w przypadku aczaruli – tańca szybkiego, swawolnego i radosnego, w którym pomiędzy kobietą i mężczyzna dominują flirt i zaczepność. Zupełnie odmienny charakter ma tańczony przez mężczyzn w grupie taniec wojenny khorumi, który przypomina o wojowniczej przeszłości narodu gruzińskiego.

O tym, że gruzińska muzyka tradycyjna jest popularna również obecnie, świadczy chociażby międzynarodowa sława kultowego zespołu The Rustavi Ensemble. Został on założony w roku 1968 i od tego czas koncertował w ponad pięćdziesięciu państwach świata, prezentując gruzińskie pieśni i tańce, nagrał również kilka płyt. W swoim repertuarze ma wszystko to co w muzyce Gruzji najbardziej charakterystyczne: polifoniczne śpiewy świeckie i religijne oraz tańce narodowe z bogatą choreografią i pięknymi strojami.

Gruzja może jednak poszczycić się nie tylko muzyką ludową, lecz także klasyczną. W XIX wieku, w okresie, kiedy kraj wchodził w skład imperium rosyjskiego, powstało kilka ważnych ośrodków kształtowania się narodowej kultury muzycznej. Było nim niewątpliwie miasto stołeczne Tbilisi, w którym w połowie stulecia powstała opera, na której deskach wystawiano przedstawienia z zachodnioeuropejskimi artystami. Duże znaczenie miało również powstanie tam oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego. W 1922 stolica kraju doczekała się konserwatorium muzycznego, które miało stać się kuźnią talentów dla kompozytorów i wykonawców okresu międzywojennego. Wśród wybitnych twórców tej epoki można wymienić Erkele Dzhabadariego (autora Rapsodii gruzińskiej), Zakarię Paliaszwiliego zwanego „ojcem gruzińskiej opery narodowej” czy Wiktora Dolidzego. Obecnie prominentnym kompozytorem jest osiadły w Belgii Gia Kanczeli, który swój talent ujawnił nie tylko na niwie muzyki klasycznej, lecz także muzyki pop, filmowej i teatralnej.